Ողբամ զքեզ, ով ակադեմիա, որ նման անդամներ ունես
17.04.2020 | 02:07
«Գիտության ուժը» թեմայով 7-րդ թողարկումը նվիրված է ՀՀ ԳԱԱ ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտի գիտական ղեկավար ԱՐՍԵՆ ՀԱԽՈՒՄՅԱՆԻ հարցազրույցին, որը վարում է հեռուստալրագրող ՆԱԶԵՆԻ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ: Հարցազրույցի թեման ինստիտուտի ստեղծման, նրա առջև դրված նպատակների, ներկայումս կատարվող աշխատանքների և ապագային վերաբերող հարցերն էին: Հարցազրույցի ընդհանուր գնահատականը միգուցե պարզ կդառնա հետագա շարադրանքից: Ես կփորձեմ մեկնաբանել հարցազրույցի որոշ դրվագներ՝ ինստիտուտի հիմնադիր աշխատակցի և այնտեղ 58 տարի աշխատողի իրավունքով: Եվ այսպես:
Նազենիի առաջարկին՝ նախ կատարել պատմական էքսկուրս, ԳԱԱ թղթակից անդամ Հախումյանը բառացի ասում է հետևյալը. «Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտը հիմնվել է 60 թվին Վիկտոր Համազասպովիչի նախաձեռնությամբ, և ի շնորհիվ նրան, որ Հայաստանում կային այդ ուժերը, որոնք կարողացան համախմբվել միասին ու ստեղծել այդ ինստիտուտը՝ ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտը: Հիմնական խնդիրը ինչու՞ էր Վիկտոր Համազասպովիչը, այսպես ասած, նպատակ դրել, նա այն խնդիրն էր, դա ռադիոաստրոնոմիայի խնդիրն էր, որովհետև դա շատ կարևոր, կարևոր ուղղություն է, և ինստիտուտը սկզբի իրա առաջին քայլերը կատարում էր էդ ուղղությամբ, և այդ փորձը, որը ստացվել էր էդ ուղղությամբ, հետո հետագայում մեծ ծառայություն կատարեց ինստիտուտի ամբողջ գործունեության մեջ, որովհետև փորձ ձեռք բերվեց ստեղծել գերզգայուն ռադիոընդունիչներ գերբարձր հաճախությունների տիրույթում»:
Ո՛չ ավելի, ո՛չ պակաս: Այս ոճը, եթե կարելի է այդպես անվանել, պահպանվում է հարցազրույցի ողջ ընթացքում: Սակայն այս դրվագում ոճը այդքան էլ էական չէ: Պատմական այս էքսկուրսում առկա են երկու էական, մեղմ ասած, անճշտություններ:
ԱՌԱՋԻՆ. Անցյալ դարի 60-ական թվականները ինչպես մերձերկրյա, այնպես էլ հեռավոր տիեզերական տարածությունների յուրացման սկիզբ հանդիսացան: Այդ նպատակի իրականացման համար անհրաժեշտ էին թռչող ապարատների կառավարման ռադիոհամալիրներ, որոնց հիմնական տարրերից մեկը անտենան էր: Խորհրդային Միությունում այդպիսի համալիրների տեսության մշակման և դրանց ստեղծման հարցերով զբաղվում էր հայազգի նշանավոր գիտնական, գեներալ Պ. Աղաջանովը: Ցանկանալով լավ բան անել Հայաստանի համար, նա հանդիպում է Վ. Համբարձումյանի հետ և հորդորում է ստեղծել մի կառույց, որը կարողանա զբաղվել այդ նպատակով ստեղծվելիք անտենաների բնութագրերի չափման հարցերով: Վերջինս ուրախությամբ ընդունում է առաջարկը և հանձնարարում է Բյուրականի աստղադիտարանի ռադիոաստղագիտության (խուսափում եմ պարոն Հախումյանի օգտագործած տերմինի կիրառումից) բաժնի աշխատակից Է. Միրզաբեկյանին՝ զբաղվել այդ հարցով: Եվ ահա, 1960 թ. սեպտեմբերի վերջին, վերը նշված բաժնի (19 աշխատակիցներից բաղկացած կոլեկտիվ) բազայի վրա ստեղծվում է ինստիտուտը՝ այժմ երջանկահիշատակ Էմիլ Հայկի Միրզաբեկյանի գլխավորությամբ:
ԵՐԿՐՈՐԴ. Ճիշտ է, ինստիտուտը ստեղծվեց ռադիոաստղագիտության բաժնի բազայի վրա, և նրանում պահպանվեց ռադիոաստղագիտության բաժինը, սակայն ինստիտուտի հիմնական նպատակը անտենաների բնութագրերի չափման թեման էր: Ռադիոաստղագիտական բաժինը ինստիտուտում գոյատևեց միայն 3 տարի, որից հետո այն վերադարձվեց Բյուրականի աստղադիտարանին, դրանով իսպառ վերացնելով ռադիոաստղագիտության թեման ինստիտուտի ծրագրից: Այնպես որ գերզգայուն ռադիոընդունիչների պատրաստումը առաջին 20 տարիների ընթացքում հետապնդում էր միայն մի նպատակ՝ ապահովել Խորհրդային Միության տիեզերական կապի բոլոր կայաններում տեղակայված զանազան տիպի անտենաների բնութագրերի մեծ ճշտությամբ չափումներ:
Անդրադառնալով ինստիտուտի զարգացման հետագա շրջանին` պարոն Հախումյանը շարունակում է. «Հիմա, ի՞նչն էր մեր խնդիրները: Առաջին էտապում դա եղել ա ստեղծել այ էդ ձևի սարքեր, որոնք կարող են իրանց զգայնությամբ ապահովել նոր ու նոր արդյունքներ ռադիոաստղագիտության մեջ. Մեծ հաջողությամբ դա ստացվեց մեզ մոտ: Շատ արագ ստեղծվեցին ունիկալ ռադիոմետրներ, Հետագայում Մարտիրոսյանի արդեն ղեկավարությամբ, որն անցել էր «դբրոց» Պրոխորովի մոտ, քվանտային ուժեղարարներ, որը կարգերով բարձրացրեցին զգայնությունը և այդ շնորհիվ այդ աշխատանքների մենք ստացանք շատ լայն ճանաչում ԽՍՀՄ-ում, եթե տենց վերցնենք մեր նախկին պետության մեջ: Ստեղծվեց ամենակարևոր բանը, Հայաստանում ստեղծվեց «ԴԲՐՈՑ», «դբրոց», այ էդ ռադիոֆիզիկայի դբրոց: Եթե մենք նայենք մոտավորապես, ասենք, 15-20 տարի առաջ, Հայաստանում գործում էր 6-ից ավելի ինստիտուտներ այ էդ ուղղությամբ, բոլորն էլ ծնունդ էին առել այ էդ ի շնորհիվ զարգացմանը, իրանք արդեն առանձին-առանձին ինստիտուտներ էին դառել, բայց սկիզբը եղել ա ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտը: Ինձ թվում ա, արդեն դա հերիք ա, որ ինստիտուտը պարծենա ու ասի, որ մի երկրի մեջ ստեղծել ենք մի «դբրոց», որը մեծ ճանաչում ա ստացել ու շատ կարևոր աշխատանքներ ա կատարում»:
Ինչպես տեսնում ենք, Հայաստանում ռադիոֆիզիկայի զարգացման հետ միասին զարգացում է ապրում նաև ԳԱԱ թղթակից անդամի շարադրման ոճը: Իսկ, ըստ էության, ռադիոմետրերի զգայնության բարձրացումը նորից կապվում է ռադիոաստղագիտության հետ: Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ Մարտիրոսյանի ղեկավարությամբ ինստիտուտում կազմակերպվել է քվանտային ուժեղարարների զանգվածային արտադրություն: Ինձ հայտնի է այդպիսի մի ուժեղարարի մասին, որն օգտագործվել է Հյուսիսային Կովկասում գործող Պուլկովոյի աստղադիտարանի ռադիոաստղագիտության բաժնում, և թե ինչպիսի նորանոր արդյունքներ են գրանցվել, հավանաբար, միայն պարոն Հախումյանին է հայտնի: Ինստիտուտին պարտադրելով ռադիոաստղագիտության թեման, պարոն Հախումյանը, հավանաբար, մոռացել է, որ իր տնօրինութթյան հենց սկզբում իր իսկ հանցավոր անգործության պատճառով հիմնովին թալանվեցին ինստիտուտի տարածքում տեղակայված անտենաները, որոնք մեր կողմից նորմալ աշխատանքային վիճակի էին բերվել հենց ռադիոաստղագիտական աշխատանքներ կատարելու նպատակով:
Ինչ վերաբերում է ինստիտուտի կողմից ստեղծված «դբրոցին», ապա այդպիսի դպրոցը պետք է ունենար կայուն շարունակություն: Հայտնի են ինստիտուտների աշխատակիցների երկու խմբերի բազայի վրա Պ. Հերունու (հետագայում՝ ակադեմիկոս) նախաձեռնությամբ ստեղծված ռադիոչափագիտական ինստիտուտը և Է. Միրզաբեկյանի նախաձեռնությամբ ու ջանքերով ստեղծված ԽՍՀՄ-ի հանրահայտ «Կոմետա» միավորման հայաստանյան մասնաճյուղը՝ Կ. Մոսոյանի ղեկավարությամբ: Ցավոք, երկուսն էլ այժմ արդեն գոյություն չունեն: Տեղեկություն ունեինք, որ նմանատիպ սարքերի ստեղծմամբ զբաղվում էին նաև ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտում (նախկին տնօրեն ակադեմիկոս Ա. Մկրտչյան), որը սակայն մեր «դբրոցի» հետ կապ չի ունեցել: Նշված 4 անձինք այժմ հանգուցյալ են: Թե որոնք են Հախումյանի նշած մնացյալ երեքից ավելի ինստիտուտները, ինձ հայտնի չէ:
Անցնելով ինստիտուտում կատարվող հետազոտությունների կիրառման հարցին, նա ասում է. «Ես ուզում եմ մի բան ավելացնել, որ ինստիտուտը առաջի հենց օրվանից, ստեղծման առաջի օրվանից մենք եղել ենք ուղղված դեպի կիրառական խնդիրների, որովհետև ինքը՝ ռադիոֆիզիկան այնպիսի գիտություն ա, որ ուղղված ա դեպի կիրառումը: ՈՒ ոչ թե երկարատև հետազոտումներից հետո, տասնյակ տարիներից հետո, այլ այսօրվա հենց եթե մենք այսօր կատարում ենք հետազոտություն, համոզված եղեք, վաղը նա կիրառվելու ա, եթե արդյունքները լավն են»։
Կիրառման կոնկրետ օրինակներ բերելու զրույցը վարողի առաջարկին հնչում է հետևյալ պատասխանը. «Շատ լավ: Ռազմական և ռադիոաստրոնոմիկական խնդիրների համար մենք մշակել էինք, ուրեմը, այն սարքերը, որ ասեցի, գերբարձր զգայնության ռադիոմետրիկ սարքեր: Անցավ մի քիչ ժամանակ և նրանք լայն կիրառություն ստացան այլ ուղղության մեջ, մի առանձին ուղղություն զարգացվեց և, և ինստիտուտում, և աշխարհում էլ, դա հեռավոր զննումն է: Ռադարները մեկ ուրիշ զննում է, այլ երկրի, երկրի մակերեսի, մթնոլորտի զննումը: Դա կոչվում ա ռիմոն սենսինգ, կամ հեռավոր զննում: Այսինքս, մենք կարող ենք այդ ընդունիչների և համակարգերի այն մշակումների, որը կատարվել են, բացի սարքերից անհրաժեշտ ա գիտություն: Այսինքս, եթե էսօրվա լեզվով խոսանք, նաև էն ալգորիթմները, որոնք պետք ա մշակվի տվյալները:»
Եթե նորմալ լեզվով խոսենք, ապա մինչև ԽՍՀՄ-ի փլուզումը ինստիտուտը նշված բնագավառում մասնակցել է երկու նախագծերի՝ «ԾԼՀ» և «կՀԼՀԿԺԸ« թեմաներով (մեկը՝ միութենական, մյուսը՝ միջազգային), որոնք նվիրված էին արհեստական արբանյակների վրա տեղադրված ռադիոընդունիչ համակարգերի միջոցով Երկրի մթնոլորտի, ինչպես նաև նրա մակերևույթի (ջրային և ցամաքային) բնութագրերի ուսումնասիրմանը (հեռավորական զննում): Ինստիտուտում հաջողությամբ մշակվել և պատրաստվել են ընդունիչ համակարգերը, իսկ «գիտության» և «ալգորիթմների» հետ ինստիտուտը ոչ մի աղերս չի ունեցել:
Այնուհետև, նորից շրջանցելով ռադարների թեման, նա անհասկանալիորեն անցում է կատարում դեպի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, հեռակառավարվող սարքերի, նույնիսկ անվարորդ ավտոմեքենաների բնագավառները, հավանաբար, իր տեղյակությունը ցուցադրելու համար, քանի որ ինստիտուտը երբեք չի զբաղվել նման հարցերով:
Անդրադառնալով ինստիտուտի միջազգային կապերին և միջազգային շուկա մտնելու հարցերին, ԳԱԱ թղթակից անդամը ներկայացնում է հետևյալ պատումը. «Ասեմ, էստեղ դա շատ կարևոր հարց ա, որովհետև ոնց դուրս գալ այ էդ աշխարհ, միջազգային շուկա, բարդ, բարդ գործ ա, լինելով Հայաստանի մեջ, որովհետև, կներեք, բայց դե 90 տոկոս մարդկանց, որ դու դրսում խոսում ես, նույնիսկ Հայաստանի տեղը չեն պատկերացնում մոլորակի վրա, թե որտեղ ա: Դրա համար դուրս գալ այդ շուկան մեզ օգնում ա երկու բան. Առաջինը մեր այն կադրերն են, որոնց մենք ժամանակին դաստիարակել ենք ու որոնք հիմա մեծ հաջողությամբ աշխատում են Երկրի տարբեր երկրներում: Դա նախ խոսում ա մեր կրթության որակի մասին և աշխատանքային որակի մասին: Իրանք մենք համարում ենք իրանց որպես մեր դեսպանները: Առաջին փորձից հետո, երբ կամպանիան մեզ հետ աշխատում ա, դեռ էսքան 30 տարուց ավել ա, չի եղել որևէ մի դեպք, որ մեզանից լինեն դժգոհ, որովհետև մենք կատարում ենք, իսկապես, բարձր որակի վրա, ընդ որում օգտագործելով այսօրվա գիտելիքների բարձր մակարդակը։ Միշտ էլ իրանք բարձր են գնահատել էդ որակները և ձգտել են մեզ հետ շարունակել աշխատանքները»:
Խոսելով կադրերի և կրթության որակի մասին, պարոն Հախումյանը նկատի ունի այն ասպիրանտներին, որոնք աշխատակցել են ինստիտուտի տարբեր ստորաբաժանումներում և ասպիրանտական ժամկետի ավարտից հետո ստացել են թեկնածուի գիտական աստիճան: Այդպիսի մի ասպիրանտի, ավելի ճիշտ նրա՝ գիտության հետ որևէ կապ չունեցող աշխատանքների մասին (որոնց հեղինակակից են նաև ակադեմիայի նախագահն ու մի այլ «ակադեմիկոս») մանրամասն տեղեկություններ եմ ներկայացրել «Հրապարակ»-ի էջերում: Այդ «թեկնածուի» կայացման գործում իր լուման է ունեցել նաև պարոն Հախումյանը, որն իր կազմակերպած միջազգային գիտաժողովի նյութերի ժողովածուում ընդգրկել է նրա «աշխատանքներից» երկուսը՝ քանակի ապահովման համար: Բնական հարց է առաջանում. վերջին 25-30 տարիների ընթացքում քանի՞ թեկնածու է տվել ինստիտուտը, նրանցից քանի՞սն է աշխատում իր մասնագիտությամբ և քանի՞ «դեսպան» ունենք: Շատ կուզեի, որ ստացված հարաբերակցությունը խոսեր կադրերի և կրթության բարձր որակի մասին:
Ինչ վերաբերում է «այ էդ աշխարհ, միջազգային շուկա դուրս գալու բարդ գործին» ապա կասեմ հետևյալը. հանրահայտ ֆուտբոլային ակումբների ղեկավարների համար, կարծում եմ, բոլորովին առաջնակարգ չի եղել այն հարցը, թե «մոլորակի վրա որտեղ ա» այն երկիրը, որի ներկայացուցիչն է Հենրիխ Մխիթարյանը: Այսինքն՝ ամենակարևորը բարձր որակն է, որի առկայության դեպքում բոլոր հարցերը հեշտությամբ են լուծվում:
Անդրադառնալով արտասահմանյան ֆիրմաների հետ հետագա համագործակցության հարցերին, նա շարունակում է. «Հիմա մենք գտել ենք մի ճանապարհ, որը, ինձ թվում ա, միակն ա էսօրվա ռեալ, ռեալ ճանապարհները. Ոչ թե մեզ մոտ գան, այլ մենք էլ գնանք ու արդեն էդ կամպանիաների հետ ստեղծենք, խմբեր ստեղծենք: Այսինքն՝ հիմքում դրված լինի պռոեկտ հասկացողությունը: Պռոեկտ ենք անում, որ ֆիրման ուզում ա լինի, ուզում ա մասնավոր լինի, ուզում ա եսիմ ինչ ինչ ըլնի, ուզում ա արտասահմանյան ըլնի, ստեղծել, ստեղծվում ա թիմ, վիրտուալ մի հատ թիմ ա ստեղծվում, որը կատարում ա էդ աշխատանքը ու ընդ որում պետք ա կատարի բարձր որակով, որ լինի շարունակական:»
Ասվածից պարզ չէ, կա՞ արդյոք նման «թիմ», թե՞ դա, պարզապես, «պռոեկտ» ստեղծելու ուղենիշ է:
Շատ ավելի ուշագրավ է հարցազրույցի վերջնամասում տեղ գտած երկխոսությունը.
«ՆԱԶԵՆԻ. Երբ կա պետական դիրքորոշում ու պատվեր, պատվերի իրագործումը հաստատ տեղի է ունենում։ Եթե կա հստակ նպատակ, թե ի՞նչ ենք մենք ուզում- ստրատեգիա: Ճի՞շտ եմ, թե ոչ:
ՀԱԽՈՒՄՅԱՆ. Ճիշտ եք, որովհետև կարևոր ա, որ պետությունն էլ իմանա, շատ ժամանակ դեպի գիտությունը կա շատ հասարակ հարցադրում, թե ՝ իսկ դուք ի՞նչ եք տալիս:
ՆԱԶԵՆԻ- Իսկ Դուք ի՞նչ եք տալիս:
ՀԱԽՈՒՄՅԱՆ- Բայց դրան կա մեկ ուրիշ հարց, իսկ Դուք ի՞նչ եք ուզում:
ՆԱԶԵՆԻ- (չափազանց ոգևորված)- Այո՜ո՜:
ՀԱԽՈՒՄՅԱՆ- Եթե դուք կարողանում եք ձևակերպեք թե դուք ինչ եք ուզում, մենք դա կանենք: Այ դա ամենադժվար խնդիրն ա, որ էսօր չի իրականացվում: Հասկանում ե՞ք, չկա հետադարձ կապը՝ գիտություն դեպի… շատ խոսում են, բառերը շատ են, բայց գործ չկա:»
Ահա և գրեթե բոլորը, մնացածը ոչ էական է:
Երկխոսությունից պարզ է դառնում, որ այդ երկուսը միասին հաջողությամբ հաղթեցին պետությանը: Այսինքն՝ եթե պետությունը հստակ ձևակերպի իր պահանջը, ապա «ամենազոր» Հախումյանն անպայման կիրականացնի: Այսինքն՝ պետությունն է մեղավոր, որ ինստիտուտն օգտակար գործունեություն չի ծավալում: Ես ինձ իրավունք եմ վերապահում չհամաձայնվել այս պնդման հետ:
Ավելի քան մեկ և կես տասնամյակ առաջ ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը (իմա՝ պետությունը) հստակ խնդիր դրեց ինստիտուտի առջև՝ մշակել և պատրաստել ռադիոլոկացիոն համալիր՝ սահմանից այն կողմ հակառակորդի կենդանի ուժի և զրահատեխնիկայի տեղաշարժերը հայտնաբերելու համար: Պայմանագիրը կնքվեց մեկ տարի ժամկետով՝ համապատասխան ֆինանսավորմամբ: Աշխատանքները պետք է կատարվեին հենց Հախումյանի լաբորատորիայում՝ իր իսկ ղեկավարությամբ: Աշխատանքները չարվեցին ոչ առաջին տարում և ոչ էլ երկրորդ տարում: Անցան յոթ տարիներ, ստեղծվեց ինչ-որ բան, թղթաբանությամբ հանձնվեց նախարարությանը, սակայն չտարվեց սահման, այլ թողնվեց ինստիտուտում: ՊՆ-ի հետ կնքվեց նոր պայմանագիր՝ այդ ինչ-որ բանից ևս չորսը պատրաստելու համար, իհարկե նոր, պատշաճ ֆինանսավորմամբ: Անցան ևս տարիներ, պատրաստվեցին այդ չորս հատը, հանձնվեցին ՊՆ-ին, սակայն հավաստի աղբյուրներից ստացված տեղեկությունների համաձայն, մինչ օրս ոչ մեկը չի տեղադրվել սահմանին (շատ կուզեի, որ այս տեղեկությունը սխալ լիներ): Ահա թե ինչու հարցազրույցի սկզբնամասում, որտեղ խոսվում էր կիրառումների մասին, Նազենին, հավանաբար լսած լինելով այն մասին, որ ինստիտուտը զբաղվել է ռադարների մշակման և պատրաստման հարցերով, ցանկանում էր զրույցն ուղղել դեպի ռադարների թեման, սակայն Հախումյանը համառորեն խուսափում էր դրանից և զրույցը տանում էր «ռիմոն սենսինգի» ուղղությամբ:
Եվս մեկ օրինակ: Նույնպես տարիներ առաջ ՀՀ պետական անվտանգության կոմիտեի հետ կնքած պայմանագրով ինստիտուտը պարտավորվում էր պատրաստել ռադիոտեխնիկական սարքեր, որոնք կարողանային արձանագրել հակառակորդի կողմից իրականացված սահմանախախտումները: Աշխատանքները «ղեկավարում էր» այն ժամանակ դեռևս ԳԱԱ թղթակից անդամ, իսկ այժմ արդեն վաղուց «ակադեմիկոս» Ա. Ղուլյանը: Նազենու զրուցակիցը չի կարող մոռացած լինել այդ պայմանագրի տխրահռչակ ավարտը, երբ մսխվեցին պատկառելի գումարներ, սակայն ՊԱԿ-ը չստացավ ոչինչ, ավելի ճիշտ՝ ստացավ «ինչ-որ բաներ», որոնք, հավանաբար, տեղ են գտել նրա նկուղներում: Եվ, ահա, այդպիսի «ղեկավարման» համար պարոն «ակադեմիկոսն» արժանացավ պետական պարգևի` զինված ուժերի «Գարեգին Նժդեհ» մեդալի: Ավելի վաղ, ինստիտուտի 50-ամյակի կապակցությամբ նա, չունենալով բացարձակապես ոչ մի արժանիք, ներկայացվել և «արժանացել» էր գիտության բնագավառում պետական բարձրագույն պարգևի՝ «Անանիա Շիրակացու» անվան մեդալի:
Նկատենք, որ նշված «հաջողությունները» ինստիտուտի կողմից ձեռք են բերվել, երբ նրա տնօրենն ինքը՝ Հախումյանն էր: Այնպես որ մեղադրել պետությանը, որ հստակ չի սահմանում, թե ինչ է ուզում, մեղմ ասած, անհիմն է: Մյուս կողմից, ակադեմիկոս կոչումը գիտական ամենաբարձր կոչումն է, և եթե գիտնականն այն ստացել է ըստ արժանվույն, ապա պետք է կարողանա և պարտավոր է ստեղծել ժամանակակից մրցունակ սարքեր, որոնք կարողանան դառնալ ապրանք և զգալի ֆինանսական միջոցներ կբերեն թե՛ իրեն, թե՛ պետությանը: Ի վերջո, պետությունը գիտական փորձագետ չէ, որպեսզի կարողանա գնահատել յուրաքանչյուր ակադեմիկոսի գիտական կարողությունները և համապատասխան առաջարկներ ներկայացնի: Այստեղ բնական հարց է առաջանում, թե իրականում ում են վերաբերում հարցազրույցի վերջնամասում հնչեցրած՝«շատ խոսում են, բառերը շատ են, բայց գործ չկա» բառերը:
Այժմ շատերին է հայտնի, որ ակադեմիա ձգտողներից շատերը այն դիտարկում են որպես կերակրատաշտ և օգտագործում են ցանկացած միջոց՝ կերակրատաշտին մոտենալու համար: Հայտնվելով այդ կերակրատաշտի շուրջը, նրանք իրենց իրավունք են վերապահում այլևս ոչինչ չանել: Եթե վերացվի ցմահ տրվող «կերակուրը», ամեն ինչ իր տեղը կընկնի:
Ինստիտուտն իր զարգացման գագաթնակետին հասել է 1980 թվականին Է Միրզաբեկյանի գլխավորությամբ: Ինստիտուտում կար ավելի քան 500 աշխատակից, և դա այն բանից հետո, երբ աշխատակիցների երկու ստվար խմբեր, ինչպես նշվել է վերևում, արդեն անջատվել էին ինստիտուտից: Սա հնարավոր էր դարձել ինստիտուտի տնօրենի անխոնջ աշխատանքի, ինստիտուտին նրա անմնացորդ նվիրումի շնորհիվ, որի արդյունքում ինստիտուտում կատարվում էին մեծ պահանջարկ ունեցող աշխատանքներ: Բավական է ասել, որ հաճախ ինստիտուտի արտաբյուջետային ֆինանսավորումը զգալիորեն գերազանցում էր բյուջետայինը: Է. Միրզաբեկյանի մահից հետո ինստիտուտը իներցիայով ևս 10 տարի պահպանեց իր ակտիվ գործունեությունը՝ կուտակված հսկայական գիտական պոտենցիալի հաշվին, որից հետո նախ դանդաղ, ապա ավելի ու ավելի արագ տեմպերով անկում ապրեց, և այժմ գտնվում է, ես կասեի, խղճուկ վիճակում, չնայած նրան, որ ինստիտուտը 2006 թվականից ունի գլխավոր խորհրդական՝ ի դեմս Ռադիկ Մարտիրոսյանի, ինչպես նաև գիտական ղեկավար՝ ի դեմս Ա. Հախումյանի, 2015 թվականից: Հարկ է նշել, որ պարոն Հախումյանի տնօրինության տարիներին ինստիտուտի շարունակական անկումը խոչընդոտ չհանդիսացավ այն բանի, որ նա ներկայացվի և «արժանանա» «Անանիա Շիրակացու» անվան մեդալի:
Խոսել ինստիտուտի ստեղծման և նրա գործունեության մասին և չհիշատակել նրա հիմնադիր տնօրեն, 20 տարիների ընթացքում ինստիտուտը ծաղկման գագաթնակետին հասցրած Էմիլ Միրզաբեկյանի անունը ոչ միայն ապերախտություն, այլ, պարզապես, հանցագործություն է: Այս հարցում պարոն Հախումյանը հավատարմորեն հետևել է իր ուսուցիչ Ռադիկ Մարտիրոսյանի օրինակին, որը 2000 թվականին ինստիտուտի հիմնադրման 40-ամյակի կապակցությամբ ռուսալեզու թերթում տպագրված ընդարձակ հոդվածում նույնպես չէր հիշատակել Է. Միրզաբեկյանի անունը, որից ժառանգել էր բարձր մակարդակի հիմնարար և կիրառական աշխատանքներ կատարելու ընդունակ մի հոյակապ գիտական կազմակերպություն:
Ծանոթ չլինելով պարոն Հախումյանի գիտական աշխատանքների բնագավառին, ես միշտ բարձր կարծիք եմ ունեցել նրա գիտական ունակությունների մասին (հավանաբար սեմինարներում գիտական աշխատանքների քննարկման ժամանակ նրա ակտիվ մասնակցության շնորհիվ): Այժմ, ցավոք, ստիպված եմ փաստել, որ գիտության ուժն այս հաղորդման մեջ, ԳԱԱ թղթակից անդամի թեթև ձեռքով հասցվել է զրոյի, իսկ մատուցման ձևը, պարզապես, խայտառակություն է, կատարյալ անպատվություն հայոց լեզվի նկատմամբ և անհամատեղելի է ԳԱԱ թղթակից անդամի գիտական կոչման հետ: Տեղին է ասել՝ ողբամ զքեզ, ով ակադեմիա, որ նման, նույնիսկ շատ ավելի վատ անդամներ ունես: Եթե նա նույն ոճով է դասավանդում ԵՊՀ-ում, ապա խղճալի է նաև ուսանողների վիճակը:
Արամ ԱՍԼԱՆՅԱՆ
Ինստիտուտի հիմնադիր աշխատակից, այժմ՝ թոշակառու
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
Տարածաշրջանային
